Wynagrodzenie za pracę, zwane pensją, to element umowy o pracę, który najbardziej interesuje pracownika. Nie mniej zainteresowany jego wysokością jest pracodawca. Mają oni oczywiście inne punkty widzenia i oczekiwania co do wysokości – pracownik najczęściej uważa, że dostaje za mało, a pracodawca sądzi, że płaci za dużo.
Kwota wynagrodzenia zapisana w umowie o pracę nie jest tożsama z kwotą, którą pracownik otrzyma w dniu wypłaty. Umowa o pracę określa zawsze wysokość wynagrodzenia brutto, czyli przed potrąceniem obowiązkowych oraz dobrowolnych składek.
W umowie są też zapisy o premiach, nagrodach, godzinach nadliczbowych, ale są to sformułowania ogólne i nie jest zagwarantowane, że co miesiąc pracownika na pewno dostanie premię w maksymalnej wysokości, albo że wypracuje nadgodziny. Do tego mogą dojść przypadki losowe, np. choroba, która pomniejszy zarobki. Jednym słowem – na podstawie treści umowy nie jest możliwe szybkie określenie wysokości pensji wypłacanej na rękę.
Trzeba do tego znajomości podstawowych mechanizmów i pojęć rządzących matematyką wynagrodzeń, trzeba wiedzieć jak wyliczyć wynagrodzenie. W przypadku różnego rodzaju umów obliczanie wynagrodzenia jest inne, ze względu na odmienne sposoby obliczania podatku czy odliczania składek na ZUS.
Ale zawsze niezależnie od typu umowy wszędzie potrzebna jest znajomość i rozumienie pewnych pojęć ekonomicznych związanych z płacami:
1. Wynagrodzenie podstawowe brutto – nazywane wynagrodzeniem zasadniczym, to kwota zapisana w umowie; stanowi podstawę do obliczania niektórych dodatków, godzin nadliczbowych, premii.
2. Wynagrodzenie całkowite brutto – w jego skład wchodzi wynagrodzenie podstawowe, wynagrodzenie dodatkowe (np. nadgodziny), dodatki (np. za staż pracy, trudnościowy), nagrody i premie. Niektórzy pracodawcy dają swoim pracownikom świadczenia rzeczowe – ich wartość powiększa kwotę wynagrodzenia całkowitego brutto.
3. Składki na ubezpieczenie.
To kwoty odliczane od wynagrodzenia całkowitego brutto przed obliczeniem podatku. Co miesiąc płacimy w Polsce trzy rodzaje składek:
– emerytalna, która ma zabezpieczyć nasze dochody po zakończeniu aktywności zawodowej,
– rentowa – składka która powiększa fundusz wykorzystywany na wypadek utraty możliwości zarobkowania z tytułu inwalidztwa spowodowanego chorobą lub wypadkiem,
– chorobowa – ma zabezpieczać fundusze dla pracujących korzystających ze zwolnień lekarskich.
Obecnie dla pracowników obowiązują następujące wysokości składek:
– emerytalna 9,76%
– rentowa 1,5%
– chorobowa 2,45%
Pracodawca również odprowadza składki, ale znacznie więcej i wyższe niż pracownik. Ich rodzaje i aktualne wysokości są następujące:
– emerytalna 9,76%,
– rentowa 6,5%,
– wypadkowa od 0,67 do 3,33%,
– składka na Fundusz Pracy 2,45%,
– składka na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych 0,1%.
4. Koszty uzyskania przychodu.
To pojęcie oznacza kwotę, o którą pomniejszany jest przychód przed obliczeniem podatku. Prosto mówiąc są to koszty jakie ponosi pracownik, żeby świadczyć pracę. Koszty uzyskania przychodu są różne dla pracujących i mieszkających w tym samym miejscu, wyższe dla osób dojeżdżających do pracy poza miejscowość zamieszkania. Wyższe koszty mają pracujący na więcej niż jednym etacie u różnych pracodawców.
Obecnie koszty uzyskania przychodu dla jednej umowy wynoszą 1335 zł rocznie (111,25 miesięcznie), a podwyższone 1668,72 zł (139,06 zł za miesiąc).
Jeszcze inne koszty uzyskania stosuje się w umowach zlecenia i o dzieło. Umowa zlecenia pozwala na odliczenie kosztów uzyskania w wysokości 10% przychodu. Przy rocznym przychodzie 70 tys. zł koszty uzyskania wyniosą więc 7 tysięcy i znacznie przekroczą te stosowane w umowach o pracę.
Dla umów o dzieło odliczenia kosztów są jeszcze bardziej korzystne dla zarabiającego. Można przed obliczeniem podatku przychód pomniejszyć aż o 50%. Dla osoby z powyższego przykładu koszty uzyskania wyniosłyby 35 tysięcy zł.
Wysokość odliczanych składek oraz stosowanie kosztów uzyskania decyduje o wysokości kolejnego elementu kształtującego wynagrodzenie, a jest nim:
5. Podatek dochodowy.
To pieniądze należne fiskusowi. Część naszych przychodów, którą wpłacany w formie daniny (podatku) na konto Urzędu Skarbowego. Podstawowa wysokość podatku określona jest przez dwa progi. Pierwszy wynosi 18% – tyle podatku płacą wszyscy, którzy zarobili w roku nie więcej niż 85528 zł. Powyżej tej kwoty należy już liczyć się z podatkiem wynoszącym 32% zarobionych pieniędzy.
6. Dobrowolne składki pracownika.
To odliczane od wynagrodzenia kwoty na ubezpieczenie prywatne, składki miesięczne na związki zawodowe, raty pożyczek z zakładowych funduszów itp.
Jak znamy podstawowe pojęcia wiemy jak wyliczyć wynagrodzenie: zarabiamy bardzo dużo, odejmujemy od tego obowiązkowe składki, to co zostanie pomniejszamy o koszty uzyskania, obliczamy podatek, odliczamy podatek i dodatkowe dobrowolne składki. A potem to już możemy cieszyć się (?) pensją netto.
